Zamanın çok hızlı akıp gittiği dünyada, kaybolan şey sadece bir ömür değil, asırlardır yaşayan ve bugünlere kadar direnip gelebilen kültürel değerlerdir.

Kültür, geçmişten bugüne kadar korunan,  yaşanılan toplum tarafından benimsenen, bir toplumu diğerlerinden ayıran davranış biçimidir. Bunun adı bazen medeniyettir; bazen geri kafalılıktır; bazen töredir; bazen de gelenektir.

Zalim dünyada kapitalist ve emperyalist yapının sürekli egemen olması, yaşanılan yerlerden göçü hızlandırmıştır. Büyükşehirlere göç eden toplumlar da, göç ettikleri yerlerde karma bir toplum oluşturarak sancılı bir geçiş dönemi ortaya çıkmıştır. Kültür, gelenek, töre, saygı ve sevginin renk değiştirmesi kaçınılmaz olmuştur. Bunu da, yetişkinlerin bizim kuşaklara “Eskiden” başlığıyla aktardığı “çocukluk”, “ramazanlar”, “düğünler” “imeceler/meciler” vb. konuları biz de şimdiki kuşaklara kendi yaşadıklarımızı anlatarak görüyoruz.

Ramazanlar, ibadet yerine eğlencelerle anılır oldu; çocukluk,karşılıklı oyunlar yerine sanal ortamda oyunlarla yaşanılır oldu; imecelerin neredeyse adı bile unutulur hale geldi; sevinçli günlerde, düğünlerde asırlardır oynanan folklor oyunu, batının şırıngaladığı gürültülerle aramızdan ayrıldı; hatta atalarımızın dinimizi, örf ve adetlerimizi yaşatmak, gelecek kuşaklara aktarmak için 1890-1915 yılları arasında göç ettiği günden bu güne konuşulan ve ayrı bir kültürel zenginliğimiz olan “Gürcüce” veya kendi deyimimizle “Çveneburi” 1990’lı yıllara kadar ancak dayanabildi.  (Bu dili yaşatmak adına, dedelerimizden aldığımız emaneti gelecek kuşaklara da aktarma adına, bu yazıyı cümlesi cümlesine aynen Gürcüce de yazacağım. Kelimelerin bir çoğu unutulduğu için birçok kelime hepimize yabancı gelmesi de normaldir.)

Gelenekleri yaşamaya çalışanlara yönelik suçlamalar da yok değil. Aslında suçlama değil de, daha çok küçümseme veya utanılacak şey olarak karşımıza çıkıyor bazen. Bu da “eski kafayı bırak” denerek karşımıza çıkıyor. Tabiidir ki, yaşananların tecrübe olduğunu unutmayıp, geleneklerin de gelişime açık olduğunu unutmamak gerekir. Ama, yok etmeye hakkımız yoktur.

Gerçi kültürden ne anladığımı yazımın başında belirttim ama, oturma-kalkma; yeme-içme; dayanışma ve diyalog şekilleri de birer kültür abidesidir. Medeniyetler ölçüsünde kültürel değerler şekillenir veya emperyal ölçüde yok olur, gider. Tıpkı, tarlada ekilen organik yiyecekler ve bunlara bağlı yapılan yemek çeşitleri gibi.

Geleneklerin yok olmasında en etkin unsurlardan biri de, çok hızlı bir şekilde “Ataerkil Aile Yapısı”ndan “Çekirdek Aileye” geçilmesi, yani aile kavramının eş ve çocukla sınırlanmasıdır. Misafirliğe giderken çoğumuz sırf gittiğimiz yerde rahat olalım diye çocukları götürmüyorsak, bayramlarda; düğünlerde;cenazelerde yani iyi ve kötü günlerde yaptığımız ziyaretlerde çocukları götürmüyorsak gelecek kuşaklardan bu davranışları beklemek zavallılıktır. Yani, ne ekersek onu biçeriz. Bizlerin aile büyüklerine yönelik davranış şeklimiz ne ise, çocuklar tarafından hayatları boyunca o tatbik edilecektir. Yaygın bir deyim vardır: “Böyle gördüm, bunu bilir, bunu söylerim”  ya da “ben böyle bir şey ne duydum, ne de gördüm” diye.

Sonuç olarak yok olan değerler, bizim değerlerimizdir. Övgüyle söz ettiğimiz kültürel zenginliğimizin bir parçası olmak ve bunu korumak sosyal sorumluluğumuz gereğidir. Bu zenginliği korumak ve yaşatma arzumuz, Milli düşünmemizdendir.

Bize yakışan İki günlük etme bulma dünyamızda, “emrolunduğumuz gibi dosdoğru olmak” bizi biz yapan değerlerden utanmak ya da törelerini yaşamaya çalışanları hakir görmek değildir.

Allah’a emanet olun.

Kenan GÜLER

tsarsulidan momavlisken…

Samkaro sadats dro Elvis sistsrapit miedineba dakarguli ara mholod sitsotshle aramed saukuneebis ganmavlobaşi dgemde tavisi sijiutit mogtseuli kulturuli faseulobania.

Kultura tsarsulidan dgemde datsuli, garkveuli halhis mier mitvisebuli, eris ertmanetisgan ganmashvavebeli ktseviti forma. Rasac zogjer tsivilisatsia zogjer çamorçeniloba han adat-tsetsebi han kidev
Traditsia hkvia.
Sastiki samkaros kapitalisturi da imperialisturi tskobilebis ganutskvete hegemoniam, satshovrebeli adgilebidan emigratsiebi upro da upro daaçkara. Did kalakebşi emigrirebulma halhmats, dasahlebul punktebşi, şereuli erisgan şedgenili, mtkivneuli hana gamoavlina, kulturis, traditsiis, adat- tsetsebis, pativistsemisa da sikvarulis sahetsvlileba gardauvali gahda. Esets uprosebis mier çvens taobas “dzvelad” kvesataulit gadmotsemuli “bavşvoba” ramazani/marhvebi” “kortsilebi” “nadi” da shva sakithebis şesaheb kvelapers çvents ahlandel taobas vuziarebt.

Ramazani, gvtismsahurebis natsvlad gartobebit moihsenieba, bavşobis, saurtierto tamaşebis adgili tsarmosahvit garemoşi tamaşma şetsvala, holo nadis sahelits ki sadatsaa davitshebas mietsa, mhiarul dgeebşi, kortsilebşi saukuneebis mandzilze şesrulebuli polkloruli tsekvebi, dasavletis sarakuna hmaurebma helidan gamogvatsala. Upro metits, çvens tsinaparta rjulis, adat-tsetsebis tshovrebaşi gatarebisa da momaval taobaze gadatsemistsvis 1890-1915 tslebs şoris emirgatsiidan dgemde salaparako da gamorçeuli kulturuli simdidre “kartuli ena” anu çveni gamotkmit “çveneburi” 1990 ian tslebamde dzlivs moagtsia. (am enis arsebobis gahangrdzlivebis sahelit, tsinapartagan çvenze gadmotsemuli amanatis momaval taobaze gadatsemis survilit, es statia, sitkva sitkvit kartul enazets minda davtsero, imis gamo rom uamravi sitkva davitskebas mietsa amitomats normaluria, rom kvela çventagans utshod mogveçvenos,
Zogjer traditsiebis dauvitskeblobisatvis mzurnvelta mimart dadanaşauleba usatuod arsebobs, printsipşi es, ara danaşauli aramed damtsirebis an kidev sirtshvilis sahit gvhvdeba, amas ki aseti sitkvebit gamohataven. “ dzvel azrebs daanebe tavi”. Bunebrivia, rom ar unda iknas davitsebuli rats çvenma tsinaprebma gamoiares da amastan ertad isits ar unda iknas davitshebuli rom traditsiebs ganvitarebisken gza hsnili akvs. Aravitar şemthvevaşi artsert çventagans misi amodzirkvis ufleba ar gagavçnia.

Martalia sitkva kultura statiis dasatshisşi ganvmarte, magram garda amisa dajdoma-adgoma, çama-sma urtiert dahmareba da dialogis saheebi titoeuli kulturis dzeglia. Tsivilizatsiis çarçoşi kulturuli faseulobebi sahes miigebs an imperialisturi dzalebit ganadgurdeba. Rogorts kanaşi natesi organuli sakvebi da amastan dakavşirebit gaketebuli nairnairi kerdzebi.
Traditsiiebis mospobis mhriv razets kvelaze didi zegavlena mohda es patriarkaluri ojahis tskobilebis birtvuli ojahis tskobilebaşi çanatsvlebaa. E. İ .ojahis meuglita da şvilebit şemopargvla. Rodesats sadme stumrad tsavalt, imisatvis rom tavi tavisuplad vigrdznot amitom bavşvebi tuar migvkavs, dgesastsaulebze, kortsilebşi gasvenebaze an misalots tu misasamdzimrebel dgeebşi monahulebis dros bavşvebi tu ar migvkavs momavali taobisgan analogiuri kcevis molodini satsodaobaa. Anu “rasats datesav imas moimkio” rogorc çven viktsevit ojahşi uprosebis mimart bavşvebits mteli tshovreba analogiurs gaitaviseben. Andaza kvelas smenia: “ase vnahe, ase vitsi, da amas vitkvio” an kidev “me aseti ram ar gamigia da arts minahiao”

Sabolood, ganadgurebuli paseulobani, çveni paseulobania. Zemot keba didebit hsenebuli, kulturuli simdidris datsva titoeuli çvenganis sotsialuri pasuhismgeblobaa. Çvens mier am simdidris datsvisa da dauvitskeblobis survili natsionaluri mentalitetidan momdinareobs.
Rats çven şegvşvenis, es tsuti soplis tshovrebaşi: nabrdzanebisamebr samartliani tshovrebaa. Paseulobani romelmats çven çvenad çamogvakaliba misgan sirtshvili an kidev adat-tsesebis dauvitskeblobisatvis mzrunvelta ara raobad çagdeba ar aris.
.
Allahi gparavdet.

Kenan GÜLER